HIRAETH

Afgelopen weekend was het zover, samen met een team van Stichting Mijn Roots, in totaal 7 mannen en vrouwen, togen we in twee autos naar Susukan.

Vanaf Salatiga waar wij in een resort verblijven is het ongeveer 30 minuten rijden. Huibert ging met Ana(co-founder Stichting Mijn Roots) en driver Nasir een uur eerder naar Tim zijn tante om het huis opname klaar te maken. Tim en ik zaten in de auto met Repta(tolk) en Rudi, zoeker van SMR/driver, en omdat wij iets te vroeg arriveerden dan dat de set klaar stond gingen wij met Rudi het dorp een beetje verkennen. 

Onderweg was de natuur ook al zo ontzettend prachtig! Mooie rijstvelden, waar boeren met hun karbouw al ploegend de sawa's aan het bewerken waren. Voor zulks cultureel erfgoed moesten we de auto aan de kant zetten, want daar rij je niet gewoon aan voorbij. Het besef van gemis al die jaren in ons leven, daar werd Tim stil van, hij ging even diep in zichzelf voelen. Na muisstil te zijn geweest voor een tijd kwam daar toch eindelijk de ontlading die opgebouwd is vanaf het moment dat zijn moeder gevonden is. Tim moest huilen en maakte zachtjes een snikkend geluid, dat terwijl hij hurkend(jongkok) als een echte indonees dat makkelijk kan omdat het in zijn DNA zit. Met zijn ogen gericht op de landarbeider die de span karbouwen rustig maar gedreven vooruit drijft, waar het zonnetje warme uitnodigende stralen op zijn huid schijnt, de wind door zijn haren speelt en zijn gevoelens zoveel voelde dat er geen ontkomen meer aan was en een eruptie aan emoties los barstte.

Tim huilt alleen als hij fysieke pijn heeft, niet bij emoties. Dat het nu gebeurt is heel bijzonder! Je geboorteland, je familie vinden en ontmoeten, weten waar je vandaan komt,  de kern van je bestaan, om daar naar toe te keren, dat gevoel is niet te beschrijven! Dan komt er zo’n grote oerkracht naar boven! 

Mijn camera klikt lekker door bij het zien van al het moois om mij heen. Ik wil reminders maken en momenten daar aan verbinden zodat Tim later als alles gedaald is, er opnieuw naar kan kijken, maar dan vanuit mijn ogen gezien.

Maar toen ik mijn lief, zo zachtjes hoorde huilen, stopte ik met fotograferen en liep naar hem toe. Streek wat wapperende haren opzij, gaf hem een zoen, ging achter hem staan en sloeg mijn armen heel stevig om hem heen.

Ik liet hem weer los, om hem verder met zijn gedachten en emoties te laten. Zo mooi hoe kwetsbaar hij zich opstelde. 

We rijden verder door het dorp dat grotendeels uit rijstvelden bestaat. In de zengende hitte zijn landarbeiders, mannen en vrouwen hard aan het werk om rijst te  oogsten. Strengen rijst wordt losgeslagen en wat overblijft zijn korrels gehuld in vliezen die vervolgens met passie door de lucht gegooid en gezeefd wordt. Daarna wordt de rijst in zakken gedaan en de balen worden op de schouders gedragen van deze tengere lijven. Wat overblijft wordt als hooi gebruikt en afgevoerd op scooters. 

Langzaam rijden we terug naar tante Candra’s woning. De zenders die wij op ons dragen onder onze kleding worden aangezet. Op het sein van Huib lopen we langzaam het erf over het huis in waar tante Candra is. Die groeten wij met Salam Alaikum(vrede zij met u) waarop zij antwoordt met Wa Alaikum Salaam(en ook over u de vrede). Voordat we kwamen heeft Ana een covid test gedaan bij Candra en dat was negatief, dus Tim en zijn tante konden elkaar na 45 jaar voor het eerst omhelzen en vasthouden. 

Het interieur was niet onbekend voor ons, het was het decor van een eerdere filmopname die Bud en Ana gemaakt hebben in de zomer van 2020 om via een livestream waar moeder en zoon elkaar voor het eerst konden zien en met elkaar konden praten. Wij stapten zo weer in dit decor. Heel bizar en pijnlijk, want dit keer was ibu Ellya er niet bij……

Tante Candra ging in gesprek met ons en er werd weer een laag afgepeld. Het blijkt dat haar vader, Tim zijn opa, deels Nederlands en deels Duits bloed heeft. Haar moeder, Tim zijn oma was Javaans.Tim zijn vader kwam van Sumatra en was katholiek. Het huwelijk tussen zijn ouders is door de familie van moederszijde niet geaccepteerd omdat hun geloven verschillend waren. Ibu Ellya is zo stellig geweest en is haar man trouw gebleven omdat ze veel liefde voor elkaar hadden. Dus, zegt tante Candra; ‘Tim jij bent echt uit liefde geboren!’

Ze ratelde aan een stuk door achter haar mondkapje alsof ze de verloren jaren wilde inhalen, met in haar hand een opgefrommelde tissue die herhaaldelijk haar met tranen gevulde ogen droog deppen. Haar blik wijkt nauwelijks van Tim af. En toch gingen we tante onderbreken, we hebben zoveel vragen. Sommige vragen werden omzeild door haar omdat het allemaal veel te gevoelig ligt. Dan proberen we het een ander keer als de diepste emoties van ontmoeten een beetje gezakt zijn.

Want we vinden dat Tim het recht heeft om te weten waar hij vandaan komt en wie zijn familie is naast zijn tante en haar gezin.

Ondertussen stond al het lekkers wat voor ons op de salontafel uitgestald staat zo te lonken, ik kreeg trek. We gingen pauze houden, het is intens. Even ontspannen en eten, een kretek roken en water drinken. 

Na de break gingen we over tot de ceremonie voor zijn overleden ibu Ellya. Ik doe mijn muts op, want het is gewoon om je hoofd hiervoor te bedekken volgens de Islam, en aangezien ik geen hoofddoek bij me heb, maar een muts.

Zwarte zakjes worden meegenomen en flesjes water. We vormen een mini stoet en lopen langzaam naar de begraafplaats. Huib loopt achterstevoren al filmend voorop de stoet.

Rudi staat bij het hek van de begraafplaats en duwt mij een zwart tasje in mijn handen. We lopen naar het midden van het terrein en hurken om het graf van ibu Ellya waar een kleine grafsteen haar naam op staat met eronder die van Tim met HIRAETH(spreek uit als hir-aaïff); a homesickness for a home to which you cannot return, a home which maybe never was; the nostalgia, the yearning, the grief for the lost places of your past.

De zwarte tasjes worden geopend en er zitten rozen in, roze en witte. Neef Anjas maakt de steen schoon met het flesje water, zodat Ellya’s naam zichtbaar wordt, daarna spreekt hij een gebed uit, een lang gebed. Ik pik af en toe namen uit het gebed en hoor die van ons een paar keer voorbij komen. Daarna strooien we de rozen en rozenblaadjes over het graf. Het was een magisch ritueel, heel intiem en goed voor het verwerkingsproces van Tim. Hij heeft nog even alleen bij het graf gehurkt en begon weer zachtjes te huilen. Zijn gemis voel je en het raakt.

Salam!

Sumi

p.s. 1) Alles is met toestemming van Tim geplaatst.

p.s. 2) We krijgen zoveel informatie en indrukken binnen die eerst verwerkt moeten worden, voordat ik kan schrijven, daarom kan het langer duren voor een update.